( जागतिक चिमणी दिनानिमित्त लातूरचे ख्यातनाम छायाचित्रकार धनंजय गुट्टे यांनी सोशल मीडियावर शुभेच्छा छान फोटो टाकले आणि हा लेख आपल्या भेटीसाठी मी देत आहे…छायाचित्र सौजन्य अर्थातच धनंजय गुट्टे…)
आजच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीत आणि वाढत्या शहरीकरणामुळे अनेक पक्ष्यांच्या अस्तित्वावर संकट आले आहे. विशेषतः चिमण्यांची संख्या मोठ्या प्रमाणावर घटली आहे. यामुळेच चिमणी संवर्धनाविषयी जागरूकता निर्माण करण्यासाठी २० मार्च हा “जागतिक चिमणी दिवस” म्हणून साजरा केला जातो.
चिमणी – आपल्या पर्यावरणाचा अविभाज्य भाग
चिमणी हा एक लहान, गोडसर पक्षी असून तो आपल्यासोबत वर्षानुवर्षे राहिलेला आहे. ती फक्त आपल्या घराच्या कडांवर, खिडक्यांमध्ये किंवा झाडांवरच नव्हे, तर आपल्या हृदयातही घर करून असते. मात्र, आज तिच्या अस्तित्वाला धोका निर्माण झाला आहे.
चिमण्यांच्या संख्येत घट का झाली?
चिमण्यांची संख्या झपाट्याने कमी होण्यामागे अनेक कारणे आहेत:
- शहरीकरण आणि काँक्रीटच्या जंगलांमध्ये वाढ – चिमण्यांना घरटे बांधण्यासाठी जागा उरलेली नाही.
- मोबाईल टॉवर्स आणि रेडिएशन – मोबाईल नेटवर्कसाठी लागणाऱ्या टॉवर्समधून निघणाऱ्या किरणोत्सर्गाचा (radiation) चिमण्यांवर विपरीत परिणाम होत आहे.
- कीटकनाशकांचा वापर – शेतीमध्ये मोठ्या प्रमाणावर केमिकल्सचा वापर होत असल्याने चिमण्यांचे खाद्य असलेल्या कीटकांचा नाश होत आहे.
- फास्ट फूड संस्कृती – पूर्वी जसे आपण तांदूळ, गहू, किंवा भाकरीचे तुकडे घराबाहेर टाकायचो, तसे आज कमी झाले आहे. त्यामुळे त्यांना अन्न मिळणे कठीण झाले आहे.
चिमण्यांचे पर्यावरणात महत्त्व
चिमणी केवळ एक पक्षी नसून पर्यावरण साखळीतील महत्त्वाचा घटक आहे.
- ती कीटक, अळ्या, लहान किडे खाते, ज्यामुळे पीक संरक्षण होते.
- परागीभवन (pollination) प्रक्रिया सुधारण्यात मदत करते.
- जैवविविधता टिकवून ठेवण्यासाठी ती महत्त्वाची भूमिका बजावते.
चिमण्यांचे संवर्धन – आपण काय करू शकतो?
- घराच्या बाल्कनीत किंवा अंगणात मातीच्या भांड्यात पाणी ठेवा – उन्हाळ्यात पाण्याअभावी अनेक पक्षी दगावतात.
- धान्य टाका – चिमण्यांसाठी तांदूळ, गहू, ज्वारी किंवा बाजरीसारखे अन्न उपलब्ध करून द्या.
- चिमणीसाठी घरटे तयार करा – घराबाहेर किंवा अंगणात लाकडी किंवा मडक्याचे घरटे ठेवा.
- मोबाईल टॉवर्सच्या किरणोत्सर्गावर नियंत्रण आणण्याचा प्रयत्न करा – प्रशासनाकडे या बाबतीत जागरूकता वाढवा.
- झाडे लावा आणि संवर्धन करा – मोठ्या प्रमाणावर वृक्षारोपण केल्याने पक्ष्यांना निवाऱ्यासाठी जागा मिळेल
चिमणी हा फक्त एक पक्षी नाही, तर आपल्या बालपणाच्या आठवणींशी आणि पर्यावरणाच्या समतोलाशी जोडलेला एक महत्त्वाचा भाग आहे. तिचे संवर्धन करणे ही आपली नैतिक जबाबदारी आहे. म्हणूनच, “जागतिक चिमणी दिवस” निमित्त आपण सर्वांनी एक छोटी कृती करून या निरागस पक्ष्याच्या अस्तित्वासाठी हातभार लावूया!
“चिमणी वाचवा, पर्यावरण वाचवा!”
