आजचा दिवस लातूरकरांसाठी, महाराष्ट्रासाठी आणि देशासाठी भावुक करणारा आहे. याच दिवशी माजी केंद्रीय मंत्री, माजी मुख्यमंत्री आणि लोकनेते विलासराव देशमुख आपल्यातून कायमचे दूर गेले. पण खरं पाहता ते गेले तरी त्यांच्या आठवणी, त्यांची हसरी मुद्रा, सहजसुंदर संवादकौशल्य आणि दूरदृष्टी आजही जनमानसात ताज्या आहेत.
विलासराव हे केवळ राजकारणी नव्हते, तर एक संस्कृतीप्रिय समाजधुरिण होते. त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वात जिद्द, विनोदबुद्धी आणि माणुसकीची उब होती. लातूर जिल्ह्यातील एका छोट्याशा गावातून सुरुवात करून त्यांनी महाराष्ट्राच्या राजकारणातच नव्हे तर दिल्लीच्या पातळीवरही ठसा उमटवला. मुख्यमंत्रीपदावर असताना राज्याच्या विकासासाठी घेतलेले निर्णय, ग्रामीण भागात पायाभूत सुविधा पोचविण्यासाठी केलेली धडपड आजही कौतुकाने सांगितली जाते.
त्यांचे राजकारण संघर्षातून आलेले होते, परंतु त्यात कटुता नव्हती. विरोधकांशीही आपुलकीने बोलण्याची, शत्रूंनाही आपलेसे करून घेण्याची आणि यशातही विनम्र राहण्याची ताकद त्यांच्यात होती. “राजकारण म्हणजे फक्त सत्तासंघर्ष नाही, तर समाजकारणाची सतत चालणारी शाळा आहे” हा त्यांचा जीवनमंत्र होता.
कलाक्षेत्राबद्दल त्यांना अपार ओढ होती. नाटक, सिनेमा, साहित्याचा आस्वाद घेणारे, कलाकारांचा सन्मान करणारे आणि त्यांना प्रोत्साहन देणारे विलासराव कला-संस्कृतीचे जिव्हाळ्याचे जण होते.
लातूरच्या भूकंपानंतर जिल्ह्याच्या पुनर्बांधणीसाठी त्यांनी घेतलेला पुढाकार ही केवळ प्रशासकीय जबाबदारी नव्हती, तर एक माणूस म्हणून केलेली सेवा होती.
विलासरावांच्या कार्याबद्दलचा माझ्या आयुष्यातील अभिमानाचा एक क्षण म्हणजे – त्यांच्यावर मी “जाणता राजा” हा माहितीपट तयार केला. हा माहितीपट दिल्लीत सोनिया गांधी यांच्या हस्ते प्रकाशित करण्याचा मानस होता, परंतु काही तांत्रिक कारणामुळे, तो काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते ऑस्कर फर्नांडिस यांच्या हस्ते प्रदर्शित झाला. ऑस्कर फर्नांडिस यांनी हा माहितीपट पाहून महाराष्ट्राविषयी आणि विलासरावांच्या कार्याविषयी गाढा आदरभाव व्यक्त केला. हे स्पष्ट होतं की विलासराव देशमुख हे केवळ महाराष्ट्रापुरते नव्हते, तर देशपातळीवर नावलौकिकास पात्र ठरलेले नेतृत्व होते. आणि ते लातूरचे होते – याचा आम्हा सर्वांना सार्थ अभिमान आहे.
काव्यपंक्ती – त्यांच्या स्मृतीस अर्पण
नेता नव्हते फक्त, होते माणुसकीचा साज,
लोकांच्या हृदयात ठेवून गेले प्रेमाचा राज.
भूकंपाच्या ढिगाऱ्यातून आशेचा किरण पेरला,
लातूरच्या वाटचालीला नवा दिशा-मार्ग देत नेला.
सत्ता त्यांच्यासाठी नव्हती वैभवाची माळ,
ती होती लोकांसाठी सेवा करण्याची शाळ.
आज त्यांच्या स्मृतीदिनानिमित्त आपण केवळ आठवणींत रमून न बसता, त्यांच्या कार्यातून आणि विचारांतून प्रेरणा घ्यावी. समाजासाठी काम करण्याचा, माणुसकी जपण्याचा आणि आपल्या गाव-राज्याचा, देशाचा अभिमान वाढवण्याचा संकल्प करावा.
त्यांच्या कार्याला सलाम… त्यांच्या आठवणींना प्रणाम. 💐
संपादक – दिपरत्न निलंगेकर
