विठ्ठला – लातूरकर रसिकांचे मने जिंकणारे नाटक

समीक्षण : दिपरत्न निलंगेकर संपादक दैनिक युतीचक्र लातूर

64 वी महाराष्ट्र राज्य हौशी मराठी नाट्य स्पर्धा
लातूर केंद्रावर दिनांक 27 नोव्हेंबर 2025 रोजी सादर झालेले विठ्ठला हे नाटक लातूरकर प्रेक्षकांना एका सुंदर कलाकृतीचे दर्शन देणारे स्पर्धेतील दिग्गज नाटक ठरले.

विजय तेंडुलकर यांचे ‘विठ्ठला’ हे नाटक स्वभावत: हलक्याफुलक्या विनोदातून गंभीर आशय प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवणारी लेखनशैली सादर करते. समाजातील अंधश्रद्धा, भक्तीचे व्यापारीकरण, साधेपणात हरवलेली माणुसकी आणि स्वार्थाच्या नावावर घडणारे ढोंग—या सर्व विषयांवर तेंडुलकरांनी अत्यंत उपरोधिक पण प्रभावी भाष्य या नाटकातून केले आहे.

सविर प्रतिष्ठाण, लातूर यांनी या नाटकाची केलेली मांडणी प्रामाणिक, सुसंगत आणि प्रेक्षकांना खेचून घेणारी ठरली. दिग्दर्शक प्रमोद भास्कर कांबळे यांनी नाटकातील विनोद, उपरोध आणि अध्यात्मिक छटा यांचा सुंदर समतोल साधत कथानकाचा नाट्यमय वेध अचूकपणे साधला.

कलावंतांचा उत्तम अभिनय
नामा – प्रमोद भास्कर कांबळे
नामा शिंप्याची भोळसरता, भक्तीभाव आणि अंतर्मुखपणा प्रामाणिकपणे उभा करण्याचे मोठे श्रेय दिग्दर्शक-कलाकार प्रमोद कांबळे यांना जाते. संवादातील निरागसता, देहबोलीतले साधेपण आणि प्रसंगानुरूप बदलणारी भावछटा या भूमिकेला विशेष उंची देतात. नाटकाचा आत्मा म्हणून त्यांची कामगिरी ठळकपणे लक्षात राहते.

विठ्ठल जोशी/भूत – सुमित हसाळे
विनोदी अंगाने रंगवलेली ही भूमिका अत्यंत परिणामकारक झाली. आवाजातील लय, प्रसंगोपात येणारा उपरोध आणि अतरंगी देहबोली यामुळे भूताचे पात्र रंगतदार झाले. प्रेक्षकांच्या हशांत मोठा वाटा याच भूमिकेचा.

बायको – श्रृती सोनवणे
श्रुतीने साकारलेली नामााची बायको साध्या घरगुती शैलीत अत्यंत नैसर्गिक भासली. तिच्या संवादातला गोड चिडचिडेपणा आणि कधीकधी दिसणारी संवेदनशीलता नाटकाला आवश्यक उबदारपणा देते.

तुंबाजी – रोहन गायकवाड
या नाटकातील सर्वात महत्त्वाची व्यक्तिरेखा—धूर्तपणा, कीर्तने आणि स्वार्थी राजकारण यांचे संमिश्र रूप. रोहनने या भूमिकेला साधलेली लय व आत्मविश्वास प्रशंसनीय. आवाजातील चढउतार, ढोंगी भक्तीचा देखावा आणि प्रसंगानुरूप बदलणारी देहबोली प्रभावी ठरली.

जटायु – पार्थ माने
जटायूच्या व्यक्तिरेखेतला खट्याळपणा आणि तुंबाजीचा सावलीस्वरूप सहकारी म्हणून त्याने उत्तम रंग भरला.

जानकीअक्का – अमृता गलांडे
जानकीअक्केची शांत, संयमी भूमिका अत्यंत सहज आणि नजरेत भरणारी होती. स्त्रीस्वरातील भावनिक स्थैर्य तिने उत्तमपणे मांडले.

गावकरी समूह
गावकऱ्यांचा एकसंध आणि जिवंत अभिनय हे या नाटकाचे मोठे बलस्थान. समूह अभिनयाने समाजमानसातील अंधश्रद्धा व ‘संत’ घडविण्याच्या प्रवृत्तीला वास्तविक रंग चढवला. प्रत्येक कलाकाराने वेगवेगळ्या छटांमध्ये गावाची गर्दी उभी केली.

तांत्रिक बाबी
प्रकाशयोजना – भिमराव दुनगावे
विठ्ठलभेट, भूतप्रकाश, गावातील नाट्यमय प्रसंग—प्रत्येक ठिकाणी प्रकाशयोजनेने वातावरणनिर्मितीला सुंदर हातभार लावला. नात्यांची बदलती स्थितीही प्रकाशछटांतून अधोरेखित झाली.

नेपथ्य – पार्थ माने
गावठी वातावरण, साधे सेट-अप, विठ्ठलभक्तीकडे सूचीत करणारे घटक—या सर्वांनी नाटकाचा भाव स्पष्टपणे प्रेक्षकांसमोर आणला. नेपथ्यातील साधेपणा नाटकाच्या आशयाशी जुळून आला.

रंगभूषा – अमृता गलांडे आणि वेषभूषा – सुमित हसाळे
पात्रानुरूप साजेशी रंगभूषा आणि वेषभूषा नाटकाच्या विनोदी व आध्यात्मिक स्वरांना पूरक ठरली.

संगीत – नवनाथ सुगावकर
विठ्ठलभक्ती, गावठी धाटणी, कीर्तनाची लय—संगीताने नाटकाची ऊर्जा वाढवली. प्रसंगानुरूप वाजवलेला सूर नाटकाला भावनिक खोली देतो.

सविर प्रतिष्ठाण, लातूर यांनी ‘विठ्ठला’च्या सादरीकरणात विनोद, अध्यात्म, सामाजिक उपरोध आणि तेंडुलकरांची विचारप्रवण शैली एकत्र आणली.
नाटक हलक्याफुलक्या विनोदात सुरू होत तत्त्वज्ञानाच्या खोल विचारांकडे सुंदरपणे प्रवास करते—यासाठी दिग्दर्शन, अभिनय आणि तांत्रिक बाजू यांचा परिपूर्ण एकत्रित परिणाम दिसला.

भक्तीचे साधेपण, लोभाचे दुष्परिणाम आणि ‘जसं ज्याचं पूर्वसंचित तसा त्याचा विठ्ठल’ हे तत्त्वज्ञान प्रेक्षकांच्या मनात खोलवर रुजवण्यात ही टीम यशस्वी ठरली.

लातूर केंद्रावरील स्पर्धेत या नाटकाने प्रेक्षकांची मने जिंकलीच, पण सादरीकरणाच्या प्रामाणिकतेमुळे त्याने परीक्षकांचाही विशेष लक्ष वेधले आहे.

एकंदरीत—सुसंवाद, उत्तम अभिनय, सुरेख दिग्दर्शन आणि उत्कृष्ट टीमवर्कचा परिणाम म्हणजे ‘विठ्ठला’ हे मनाला भिडणारे, खऱ्या अर्थाने प्रबोधनपर आणि आनंददायी नाट्यअनुभव देणारे नाटक ठरले…