संकेत मिलनाचा’ — एक तरल, शाश्वत, मनाला भिडणारी प्रेमकहाणी…

नाट्य समीक्षा : दिपरत्न निलंगेकर संपादक दैनिक युतीचक्र लातूर
उन्नती फाउंडेशन, लातूर निर्मित आणि दिवंगत नटवर्य कै. श्रीरामजी गोजमगुंडे यांच्या पावन स्मृतीस वंदन करीत सादर केलेला ‘संकेत मिलनाचा’ हा नाट्यप्रयोग म्हणजे मराठी रंगभूमीवरील मूल्यप्रधान परंपरेचा ठसा उमटवणारा एक हृदयस्पर्शी अनुभव.

आजच्या धकाधकीच्या, आंग्लसंकल्पनांनी व्यापलेल्या काळातही नितीमूल्ये, प्रेमातील पवित्रता, मनाचे कोवळेपण आणि नात्यांची शुचिता यांवर भाष्य करणारे नाटक सादर करणे हीच एक प्रकारे जबाबदारीची कृती. लेखक सुरेश खरे यांनी ही जबाबदारी अत्यंत जाणिवपूर्वक, संवेदनशीलतेने आणि व्यापक सामाजिक आशयाने पार पाडली आहे.

कथानक – मूल्यांचा, भावनांचा आणि संघर्षांचा अदृश्य धागा
नाटकाचा वस्तूपाठ विवाहबाह्य संबंध यापेक्षा खोल आहे—कारण इथे संबंध म्हणजे व्यभिचार नव्हे; तर निर्व्याज, निरपेक्ष, नि:स्वार्थ प्रेमाचा शोध.

सर्वसाधारण समजुतीप्रमाणे अशा नात्यांकडे समाज संशयानं, चिरडून टाकणाऱ्या नजरेनं पाहतो. पण खरे सर दाखवतात की—
“हृदयाचे काही संकेत समाजाच्या नियमपुस्तकात न वाचलेले असतात.”

सुधाकर — चार्टर्ड अकाउंटंट, नितळ, सज्जन, अबोल स्वभाव.
मालविका — अनाथ, मनानं प्रखर पण आतून अतिशय एकाकी.
समुद्रकाठी झालेल्या आकस्मिक भेटीतून उगम पावलेलं प्रेम…
दरवर्षी एक दिवस, नंतर पाच वर्षांतून एक भेट –
ना दखल,
ना अपेक्षा,
ना एकमेकांच्या वैवाहिक आयुष्यात हस्तक्षेप.

२५ वर्षांचा कालखंड एका हॉटेल रुममध्ये उलगडताना—
मनांचा संघर्ष, भावनांचा ओलावा, समाजाच्या रूढींचा दबाव आणि नात्यातील सूक्ष्म बदल चपखलपणे प्रगट होतात.

सामाजिक प्रश्नांवर नेमकं भाष्य
खरे सरांनी नाटकात अनेक मूक वास्तवांना शब्द दिले—

ड्रग्जच्या आहारी जाणारी तरुणाई
शिक्षणव्यवस्थेचे व्यापारीकरण
मोनोपॉजनंतरची स्त्री-दुःखकळा
म्हातारपणात येणारं एकाकीपण
भ्रष्टाचार, काळाबाजार, बेईमानी
शहीद सैनिकाच्या वडिलांची, देशासाठी मुलगा गमावलेल्या हृदयाची ओढ
प्रत्येक विषय नाटकात सहज मिसळत जातो. उपदेश न होता अनुभूती देणारी मांडणी हीच या लिखाणाची ताकद.

कलाकारांचा अविस्मरणीय अभिनय
सौ. सुवर्णा बुरांडे — ‘मालविका’
दिग्दर्शक व मुख्य भूमिका दोन्ही रंगवतांना त्यांनी प्रौढ, सुसंस्कृत आणि भावनांनी ओथंबलेली स्त्री उभी केली आहे.
सूक्ष्म देहबोली, नेटकं संवादफेकणं, शब्दांपेक्षा नजरेतून व्यक्त करणारी भावछटा…
मालविकेचा प्रत्येक क्षण रंगमंचावर जिवंत झाला.

श्री. अजय गोजमगुंडे — ‘सुधाकर’
त्यांचा अभिनय म्हणजे शांततेतील सामर्थ्य.
सुधाकरची प्रामाणिकता, बुजरेपणा, मनाचा कोमलपणा आणि अंतर्गत संघर्ष त्यांनी इतक्या सहजपणे मांडला आहे की प्रेक्षक त्यांच्यासोबत श्वास घेताना जाणवतात.

शंकर डुमणे — वेटर
त्यांच्या छोट्याशा भूमिकेतून नाटकाला मिळालेला सौम्य विनोद आणि वास्तववादी स्पर्श हा अतिशय प्रभावी.

दिग्दर्शन – सौ. सुवर्णा बुरांडे यांची संवेदनशील हाताळणी
नाटकाचा संपूर्ण कॅनव्हास फक्त “एका हॉटेल रूम” या जागेत घडतो—
पण तरीही प्रेक्षकाला २५ वर्षांचा काळ, परिस्थिती बदल, भावविश्वातील चढउतार अनुभवायला मिळतात.

त्यांनी वेगवेगळ्या भेटींमधला कालांतर —
वेगवेगळी समजुती, पोकळी, साहचर्य, तुटणं, पुन्हा जुळणं —
अतिशय सफाईदारपणे दाखवले आहे.
हे दिग्दर्शकीय कौशल्य नाटकाला कथनगती आणि हृदयगती दोन्ही प्रदान करते.

तांत्रिक विभागाचे अप्रतिम योगदान
प्रकाशयोजना – संजय आयाचित
वर्षानुवर्षांच्या भेटी, भावनांचे टप्पे प्रकाशातून इतक्या नाजूकपणे रचले आहेत की संवादांशिवायही दृश्यं बोलतात.

पार्श्वसंगीत – रोहन सूर्यवंशी, प्रकाश गंगणे
नाटकाच्या भावविश्वाशी घट्ट जोडलेलं, प्रसंगानुरूप रुंजी घालणारं संगीत.

काव्यलेखन – प्रा. चंद्रशेखर मलकमपट्टे
भावनांना भाषेचे अलंकार देणारी सुंदर कविता नाटकाला एक वेगळंच सौंदर्य देते.

नेपथ्य – नंदकुमार वाकडे
थ्री-स्टार हॉटेलची रूम इतकी वास्तविक की कथा जणू प्रेक्षकांसमोरच उलगडते आहे.

वेषभूषा व रंगभूषा
प्रीती गोजमगुंडे, मनीषा पाडुळे, पायल भालेराव आणि भारत थोरात –
प्रत्येक भेटीतील काळानुसार केलेले सूक्ष्म बदल ही मोठी कलात्मक देणगी.

रंगमंच व्यवस्था व सहाय्यक मंडळी
प्रविण, उदय, रवी, ईश्वर, रमेश, मुसाभाई आणि सर्वांचे कार्य अदृश्य असले तरी अत्यंत महत्त्वाचे.

श्रीरामजी गोजमगुंडे यांच्या स्मृतीची अनुभूती
नाटक पाहताना अनेकांना कै. श्रीरामजी गोजमगुंडे यांची आठवण झाली—
त्यांनी हे नाटक तीन वेळा बसवले होते, रेकॉर्डवर पारायण केले होते.
मंचावरचा तो कसलेला दृष्टिकोन, संवेदनशीलता आणि पात्रांच्या मनोगतामधले सूक्ष्म अर्थ त्यांच्या स्मृतीतून इथे जणू पुन्हा फुलले.

‘संकेत मिलनाचा’ हे केवळ नाटक नाही—
ही मनाची यात्रा आहे,
नात्यांच्या सीमा ओलांडणारी कथा आहे,
आणि सामाजिक उत्तरदायित्व लक्षात ठेवणारी निर्मिती आहे.

प्रेक्षकांनी दिलेली उत्स्फूर्त दाद हेच या नाट्यप्रयोगाचे खरे यश.

मराठी रंगभूमीच्या समृद्ध परंपरेतील मूल्यजपणारा एक देखणा, प्रगल्भ आणि अविस्मरणीय नाट्यअनुभव.