गणेशोत्सव म्हटलं की डोळ्यांसमोर येते ती आरास, रोषणाई, ढोल-ताशांचा गजर आणि मोदकांचा गोडवा. पण लातूरजवळच्या “माझं घर” या संस्थेत राहणाऱ्या अनाथ मुला-मुलींनी यंदा गणेशोत्सवाला वेगळंच रूप दिलं. त्यांच्या कोवळ्या हातांनी झाडांच्या हिरव्या पानांतून घडवलेला हिरवा गणपती म्हणजे केवळ एक मूर्ती नव्हे, तर भविष्यासाठी आशेचा आणि पर्यावरण पूजेचा जिवंत संदेश होता.
ही मुले जगाच्या गोंगाटापासून दूर आहेत. पण त्यांच्यातली संवेदनशीलता, निसर्गाशी असलेलं नातं आणि आयुष्याबद्दलची सकारात्मक दृष्टी कोणालाही भारावून टाकेल. जेव्हा त्यांनी पानं जोडून, त्यातून श्रीगणेशाचं रूप उभं केलं, तेव्हा तो गणपती मातीचा किंवा प्लास्टरचा नव्हे तर जीवनमूल्यांचा झाला.
या उत्सवात दूरदर्शन लातूर जिल्हा प्रतिनिधी दिपरत्न निलंगेकर, दैनिक सामनाचे जिल्हा प्रतिनिधी अभय मिरजकर आणि सह्याद्री देवराईचे समन्वयक सुपर्ण जगताप हे उपस्थित होते. मुलांसोबत त्यांनी या अनोख्या गणेशाची आरती केली, आणि खरंच त्यांच्या डोळ्यांतही आश्चर्य, आनंद आणि समाधानाचा प्रकाश दाटून आला.
गणेशोत्सवाच्या या निमित्ताने कॅरीबॅग मुक्ती, कापडी पिशवीचा वापर, वृक्षसंवर्धन यासारख्या विषयांवर चर्चा झाली. लहानग्या मुलांनी स्वतः तयार केलेल्या कापडी पिशव्या दाखवताना त्यांच्या चेहऱ्यावर दिसणारा अभिमान पाहून प्रत्येकाला जाणवलं – “ही पिढी वेगळी आहे, ही पिढी पर्यावरणासाठी झटणारी आहे.”
याच कार्यक्रमात स्व. प्रभाकर अंबाजी निलंगेकर यांच्या पुण्यस्मरणानिमित्त एक वड, एक पिंपळ आणि दोन आंब्याची झाडं लावण्यात आली. त्या छोट्याशा रोपट्यांतून जणू आशेची, श्रद्धेची आणि संवर्धनाची नवकळी फुटली.
सांस्कृतिक कार्यक्रम सुरू झाला तेव्हा तर वातावरण अधिक भारावून गेलं. लाठी-काम, नृत्य, पखवाज वादन, गायन यासारखे कलाविष्कार पाहून मुलांचा आत्मविश्वास आणि त्यांची कला पाहून टाळ्यांचा कडकडाट थांबेनासा झाला. त्यांच्या छोट्या घोषवाक्यांतून उमटलेले शब्द जणू संपूर्ण समाजालाच जागं करून गेले – “आम्ही आहोत, आम्ही करू शकतो, आम्ही घडवू शकतो!”
“माझं घर” संस्थेतील या मुलांसाठी गणेशोत्सव ही केवळ पूजा नाही. तो त्यांच्या आयुष्यातील आनंदाचा, एकत्र येण्याचा, स्वप्नांना पंख देण्याचा क्षण आहे. हिरव्या पानांतून साकारलेला गणपती म्हणजे निसर्गावरचं प्रेम, आयुष्याबद्दलची आस आणि उद्याच्या चांगल्या भविष्याची प्रेरणा.
आज समाजात गणेशोत्सव मोठ्या थाटामाटात साजरा होतो. पण या छोट्या मुलांनी दिलेला पर्यावरण पूजेचा संदेश आपल्याला खोलवर भिडतो – कारण त्यांच्याकडे श्रीमंती नाही, साधनं नाहीत, पण आहे ती निर्मळ श्रद्धा आणि निसर्गाशी असलेली प्रामाणिक नाळ.
खरंच, माझं घर या संस्थेच्या हिरव्या गणपतीने आपल्याला आठवण करून दिली –
“सणाचा खरा अर्थ हा केवळ गजरात नाही, तर पर्यावरण संवर्धनात, एकत्र येण्यात आणि आशेच्या बीजामध्ये आहे.”
